АҚШ президенті Дональд Трамп "Иерусалимді Израиль астанасы деп ресми түрде мойындайтын уақыт жеткенін" жариялады. 6 желтоқсанда сөйлеген Трамп Мемлекеттік департаментке АҚШ-тың Израильдегі елшілігін Тель-Авивтен Иерусалимге көшіруге тапсырма бергенін де айтты. Елшілікті көшіру жұмыстары үш жылдан төрт жылға дейінгі уақытқа созылуы мүмкін.

Дегенмен Трамп израильдіктер үшін де, палестиналықтар үшін де тиімді бейбіт келісімнің жасалуына қолынан келгенше ықпал ететінін мәлімдеді.

АҚШ Конгресі 1995 жылы федералдық үкіметті Иерусалимді Израиль астанасы деп тануға және АҚШ елшілігін осы қалаға көшіруге шақырып, Иерусалим туралы заң қабылдаған. "Бұл заңды Конгрестегі қос партия көпшілік дауыспен қолдады және жарты жыл бұрын ғана сенатта бірауыздан дауыс беру арқылы бекітілді" деді Трамп.

Дегенмен, 20 жылдан астам уақыт бойы бұрынғы АҚШ президенттері заңды орындаудан және Иерусалимді Израиль астанасы деп танудан бас тартып келген.

Президенттер Иерусалимді Израиль астанасы деп мойындаудан бас тарту бейбіт келісім жасауға түрткі бола ма деп, заңды қолданбай келген. Трамп кейбір сарапшылардың бұрынғы президенттер бұл мәселеде батыл бола алмады дегенін, бірақ олар сол кездегі фактілер бойынша заңнан оң ниетпен ғана бас тартқанын еске салды.

"Жиырма жылдан астам уақыт бас тартып келгенде Израиль мен Палестина арасында берік бейбіт келісім орната алмадық. Осы жолмен жүре берсек, жағдай жақсы жағына қарай өзгереді деу ақымақтық болар еді" деді Трамп.

АҚШ президенті бұған дейін Израиль, Палестина автономиясы, Сауд Арабиясы, Египет пен Иордания басшыларымен телефонмен сөйлескенінде Вашингтон Иерусалимді Израиль астанасы деп мойындап, елшілігін осы қалаға көшіретінін хабарлаған болатын.

АҚШ мемлекеттік хатшысы Рекс Тиллерсонның 6 желтоқсанда таратқан мәлімдемесінде Трамптың шешімі нақты жағдайға сай келіп тұрғаны, себебі Иерусалимде Израильдің заң шығару органы, Жоғарғы соты, президент кеңсесі мен премьер-министр кабинеті орналасқаны айтылады.

"Біз президент шешім қабылдамас бұрын көп елмен, серіктерімізбен және одақтастарымызбен кеңестік. Біз бұл шешімнің мызғымас бейбітшілік орнатуға мүмкіндік тудыратынына сенеміз" деді Тиллерсон.

Араб елдерінің басшылары Дональд Трамптың шешімін қатаң сынға алды. Еуропа Одағының (ЕО) сыртқы саясат жөніндегі бас комиссары Федерика Могерини палестиналықтар мен израильдіктер арасындағы болашақ бейбіт келіссөзге нұқсан келтіретін кез-келген қадамнан тартыну қажетін мәлімдеді. Франция сыртқы істер министрлігі Иерусалим мәртебесі Израиль-Палестина келіссөзі нәтижесінде анықталуы тиіс екенін мәлімдеді.

Иерусалимді Израиль астанасы деп танып, АҚШ елшілігін Иерусалимге көшіру халықаралық келісімге қайшы. Батыс елдерінің көпшілігі Иерусалимді Израильдің астанасы деп мойындамайды. Палестиналықтар мұсылман, христиан және еврейлердің киелі орындары шоғырланған қаланың ескі бөлігі - Шығыс Иерусалимді өздерінің астанасы деп тануды талап етіп отыр.

Ресей әділет министрлігі халықаралық "Шекарасыз тілшілер" үкіметтік емес ұйымын елдегі "ұнамсыз" ұйымдар қатарына енгізді. Ведомство жаңартылған тізімді жариялады.

Құқық қорғау ұйымын "ұнамсыз" ұйымдар қатарына қосу туралы шешімді бас прокуратура 23 шілдеде 2025 жылы қабылдаған. Себебі айтылмайды.

"Шекарасыз тілшілер" ұйымы 1985 жылы Францияда құрылған. Ұйым цензурамен күрес, сөз бостандығын қамтамасыз ету, кәсіби қызметіне қатысты қудаланған журналистерді босатуды өзінің мақсаты ретінде атаған.

2002 жылдан бері "Шекарасыз тілшілер" әлемдегі баспасөз еркіндігі рейтингін жариялайды. 2025 жылы мамырда жарияланған ұйымның есебінде Ресей былтырмен салыстырғанда 9 орынға төмендеп, 180 елдің арасында 171-орын алған. Бұл 2002 жылдан бергі ең нашар көрсеткіш.

• Ресейде "ұнамсыз" ұйымдар қатарына енгізу іс жүзінде оның қызметіне тыйым салумен пара-пар. Олармен ынтымақтастық орнатқан адамдар қылмыстық қудалануы мүмкін.

Алматы облысы Талғар ауданында былтыр кісі қолынан қаза болған 16 жастағы Шерзат Полаттың әкесі Қаржаубай Нұрымовтың үйінің өртенуіне қатысты қозғалған қылмыстық іс тоқтатылды. Бұл жөнінде Алматы облысы прокуратурасына сүйенген “Қазақпарат” жазды.

“Қаржаубай Нұрымовтың үйінде болған өрт фактісі бойынша қазіргі уақытта сотқа дейінгі тергеп-тексеру мерзімдері Қылмыстық-процестік кодексінің 45-бабы 7-бөлігінің 5-тармағына сәйкес (құқықтық көмек көрсетуге байланысты іс жүргізу әрекеттерін орындауға байланысты) тоқтатылды” деп жазылған прокуратура жауабында

Былтыр қазанда Талғар ауданында болған төбелес кезінде 16 жастағы Шерзат Полат қаза болған. Бір аптадан кейін қара жамылған отбасының үйі өртенген. Полиция “бөтеннің мүлкін қасақана жою” фактісі бойынша іс қозғаған. Наурызда бас прокуратура үйдің өртенуіне қатысты іс тергеліп жатқанын айтқан. Енді іс жабылып отыр.

Шерзат Полаттың өлімінен кейін көп ұзамай желтоқсанда Талғар маңында оның бауыры Нұрқанат Ғайыпбаевтың денесі табылған. Полиция "ол өзіне қол жұмсаған" деп хабарлады. Туыстары бұған күмән келтірген. Жуырда Ғайыпбаевтың өліміне қатысты қозғалған қылмыстық іс те тоқтатылғаны белгілі болды. Жәбірленуші жақ істі қайта жандандыру жөнінде өтініш түсіретінін айтқан.

Шерзат Полаттың өліміне байланысты қозғалған іс бойынша айып тағылған тоғыз адамға биыл 5 маусымда үкім шыққан. Басты айыпталушы Абзал Шынасыл - 23 жылға, Равиль Сакиев 20 жылға түрмеге қамалды. Басқа айыпталушылар 1,5 жылдан 15 жылға дейінгі мерзімге сотталды.

Сотталған тоғыздың арасындағы кәмелетке толмаған жасөспірім сот кескен 1,5 жылдық қамау жазасын өтеп қойғандықтан биыл 23 шілде күні сот қаулысымен қамаудан босап шыққан.

Шерзат Полаттың өліміне қатысты іс бойынша сотталған адамдардың арасында тек сол ғана апелляцияға жүгінбеген. Қалғандары үкімге келіспейтінін айтып, апелляциялық шағым түсірген. Олардың шағымы 18 тамызда Алматы облыстық сотында қаралмақ.

Жұма, 15 тамызда Аляскада Ресей басшысы Владимир Путинмен кездесуді жоспарлап отырған АҚШ президенті Дональд Трамп Путин ақыры Украина бойынша келісімге келеді деп санайды.

"Ресей билігінің кездесуге ынта білдіруіне Мәскеуге қарсы санкцияны күшейту қаупі ықпал еткен болуы мүмкін" деді Трамп бейсенбі күні Fox News radio берген сұхбатында.

Трамптың сөзінше, егер ол жұма күнгі кездесуге көңілі толса, ізінше Украина президенті Владимир Зеленский мен Еуропа басшыларына қоңырау шалмақ. Ол Путинмен келіссөздің сәтсіз өту ықтималдығын 25% бағалады.

Ақ үйде журналистердің сұрақтарына жауап берген Дональд Трамп бейбітшілікке қол жеткізу үшін кемінде екі кездесу қажеттігін атап өтіп, оған Владимир Зеленский де қатысуы керек болады деді.

"Екіншісі бұдан да маңыздырақ болмақ. Путин және президент Зеленскиймен кездесуді жоспарлап отырмыз, бәлкім Еуропаның кейбір басшылары қатысатын шығар. Қатыспауы да мүмкін. Білмеймін" деді Трамп.

Америка президентінің сөзінше, Путин және Зеленскиймен кездесу өтуі мүмкін үш орынды қарастырып қойғанын да айтты.

АҚШ мемлекеттік хатшысы Марко Рубио бейсенбі күні журналистерге Украинадағы атысты тоқтатуға қол жеткізу үшін Дональд Трамп жұма күні Владимир Путинмен келіссөз жүргізеді деп мәлімдеді, бірақ соғысты толық тоқтату үшін көбірек уақыт керек деді.

"Бейбітшілікке қол жеткізу үшін менің ойымша, қауіпсіздікке кепілдік мәселесін, жер дауы мен шағымдарды талқылау керек болады" деді Марко Рубио.

Кремльдің баспасөз хатшысы Дмитрий Песков бейсенбі күні асығыстық танытып, алдын ала болжам жасауға тырысу қателік болатынын атап өтті. Аляскада Ресей-Америка саммитінің соңында қандай да бір құжаттарға қол қою жоспарланбаған. Оның сөзінше, қазір мәселе саммит аясында бейбітшілік бастамасын талқылау жөнінде сөз болып отыр.

Кейінгі мәлімет бойынша, Украина президенті Владимир Зеленский Аляскадағы АҚШ-Ресей басшыларының кездесуіне қатыспайды. Бұған дейін Зеленский Украина "біреуге қандай да бір аумағын бермейді", Украина әскері Донбастан кетпейді деп мәлімдеген. Киев Ресеймен қандай да бір келісім жасасқан жағдайда қауіпсіздікке кепілдікті талап етіп отыр. Ондай кепілдіктің арасында Еуроодақ пен НАТО-ға мүшелік те бар.

Бүгін, 14 тамызда Зеренді аудандық соты (Ақмола облысы) белсенді Айдар Сыздықовтың рақымшылық заңын қолдана отырып, жаза мерзімді қысқарту туралы өтінішін қанағаттандырды. Оның әйелі Айгүл Тоқпаеваның сөзіне сүйенген “БелсенділерЭкстремистЕмес” телеграм-арнасы осылай деп хабарлады. Осылайша белсендінің жаза мерзімі 1/3-ге қысқартылған.

“Рақымшылық туралы заңның 3-бап 3-бөлігі 1-тармағына сәйкес ауыр баптар қысқартылады. Осыған орай Айдардың өтелмеген жазасы 1 жыл 2 ай 17 күнге қысқартылды. Осылайша онда 2 жыл 5 ай мерзім қалды. Бұл оған жазаны жұмсарту және мерзімнен ерте босау туралы өтініш беруге мүмкіндік береді” деп жазды телеграм-арна.

Айдар Сыздықовтың әйелі Айгүл Тоқпаева бейсенбі күні Азаттыққа сот шешімі күнтізбелік 15 күн ішінде күшіне енетінін, қыркүйек басында жазаны жұмсарту туралы өтініш түсіретіндерін жеткізді.

"Бірақ ол жерде бір мәселе бар: мекеме оның қимыл-әрекетін -1 ге дейін төмен бағалауына байланысты оның өтінішінің орындалу мүмкіндігі азайып жатыр. 14 рапорт деп көрсеткен. Біз ол рапорттарға қатысты сотқа шағым түсіреміз. Айдардың өзі шағым түсіреді. Оған мекемеде осы рапорттарды бұйрық бойынша жазуға мәжбүр екендерін ашық айтады. Қазір барынша әрбір шағымды тіркеуге тырысып жатырмыз" деді ол.

Оның сөзінше, Айдар Сыздықовтың шағымы түрме қабырғасынан шығарылмайды. Әйелі оны түрмеде арандатуға тырысқандарын да айтты. Бұған дейін Сыздықовтың "шағымдары қаралмай жатқандығы және туыстарымен қысқамерзімді кездесуге тыйым салынғанын" "БелсенділерЭкстремистЕмес" тобы да жазған. Телеграм-арнаның жазуынша, бірақ жергілікті прокурор Бауыржан Алмағамбетов "заңсыздық барын жоққа шығарған".

14 тамызда Азаттық тілшісі Гранитный түрмесіне хабарласып көрді. Бірақ ресми құжаттарда телефоны деп көрсетілген нөмір мүлде істемей тұрды. Бейсенбі күні кешке Ақмола облыстық қылмыстық атқару жүйесі департаментінің баспасөз хатшысы Ирина Горноваға да сауал жолдады. Әзірге жауап түскен жоқ.

Бұған дейін құқық қорғаушылар рақымшылық туралы заңды сараптап, елдегі 30 саяси тұтқынның тек екеуі ғана ілінуі мүмкін екенін айтқан еді: Мәлік Ахметқалиев және Айдар Сыздықов. Шілдеде көкшетаулық белсенді Мәлік Ахметқалиев рақымшылық заңымен босап шыққан.

“Есірткі сақтады” деп айыпталған астаналық белсенді Айдар Сыздықов былтыр күзде бес жыл түрмеге жіберілген. Билікті сынап жүрген Ахметқалиев пен Сыздықовтың ісін сараптаған құқық қорғаушылар оларды “саяси тұтқындар” тізіміне қосқан. Ресми Астана елде саяси қудалау барын мойындамайды.

Атырау облыстық соты Украинадағы соғысқа қатысқан тұрғын 5 жылға бас бостандығынан айырылғанын растады.

Ресми ақпаратқа қарағанда, сотталушы С. былтыр наурыз соңында Мәскеуге барып, Ресейдің уәкілетті органдарымен келісімшарт жасасқан.

"Қысқа мерзімді оқудан және киім-кешек алғаннан кейін, танк полкінің құрамында әскери дәрігер ретінде Донецк облысында қарулы қақтығыстарға заңсыз қатысқан. 2024 жылдың желтоқсанында қарулы қақтығыс барысында жарылғыш құрылғы жарылып, сынық жарақатын алып, әскери госпитальге жатқызылған" деп хабарлады сот.

Процесс кезінде ол тағылған айыптарды толық мойындап, өкінетінін айтып, түрмеден басқа жаза тағайындауды сұраған. Ал прокурор оған 6 жыл түрме сұраған. Сот үкім шығарар кезде оның асырауында жас балалар барын да ескерген.

Бұған дейін бірқатар БАҚ Украинадағы соғысқа қатысқан Атырау тұрғынына үкім шыққанын жазған.

Қазақстан заңы өз азаматтарына шетелдегі қақтығыстарға қатысуға тыйым салады.

Екі апта бұрын украиналық "Хочу жить" жобасы 2025 жылдың басынан бері Ресей әскеріне жалданған 500-ден астам Қазақстан азаматының тізімін жариялаған еді. Жобаның көктемде мәлім еткен тізімінде 661 қазақстандық болған. Ұйымның хабарлауынша, осы тізімге орай Қазақстанның Украинадағы консулы Бауыржан Бегалимов Украинаның әскери тұтқындармен қарым-қатынас мәселелері жөніндегі штаб өкілдерімен кездескен. Кездесу барысында дипломат украин жағына Қазақстанда ақпараттық-түсіндіру шаралары күшейгенін, әрбір жағдай бойынша тергеу басталғанын хабарлаған.

Бұған дейін Қазақстан ішкі істер вице-министрі Игорь Лепеха журналистерге "Хочу жить" жобасы жариялаған тізімді әуелі "тексеру қажеттігін" айтқан еді.

Кейбір ақпарат құралдары бұған дейін Ресей әскерінде соғысып жүрген қазақстандықтар туралы жазған. Тізімде олардың аты-жөндері де бар және ондағы деректер бір-бірімен сәйкес келеді.

Осыған дейін Азаттық Қазақстанның сыртқы істер министрлігіне "Ресей үкіметі "арнайы әскери операция" деп атайтын соғыс басталғалы бері қанша қазақстандық Украинадағы майданның алғы шебіне жіберілді? Ресей жағында және Украина жағында қанша қазақстандық соғысып жүр?" деген сауал жолдаған. Министрліктен жауап болмады.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

«Хочу жить»: Орталық Азия елдерінің мыңнан астам азаматы шарт мерзімі бітсе де, Украинада Ресей жағында соғысып жатыр

АҚШ президенті Дональд Трамп Аляскада Ресей басшысы Владимир Путинмен кездесуден кейін бірден Украина президенті Зеленский де қатысатын үшжақты кездесу өткізгісі келетінін, "егер ола қаласа, оған өзі де қатысатынын" айтты.

Дональд Трамп егер Ресей Украинадағы соғысты тоқтатуға келіспесе, “салдары өте күрделі” болады деп ескертті.

Оның айтуынша, Путинмен кездесу “қазір қай жерде тұрғанымызды” және “не істеп жатқанымызды” анықтау үшін керек. АҚШ президенті сонымен бірге Путиннен “тиісті жауаптар” алынбаса, ендігәрі мұндай кездесу өтпейтінін де жеткізді.

Бұған дейін Ақ үйдегі дереккөздерге сүйенген CBS News үшжақты кездесуге дайындық та басталып қойғанын хабарлаған. Ақпарат құралы Трамп үшжақты келіссөз жөнінде алғаш рет 11 тамызда айта бастағанын да еске салды.

Сәрсенбі күні Украина президенті Владимир Зеленский және Еуропа басшыларымен сәрсенбі күнгі талқылауға тоқталған Трамп “өте жақсы кездесу” болғанын айтты.

АҚШ-Ресей саммиті 15 тамызда Аляскадағы Анкоридж әскери базасында өтпек.

Embed Бөлісіңіз

Зеленский қауіпсіздік кепілдігін талап етеді

Embed Бөлісіңіз

The code has been copied to your clipboard.

---

width px height px

---

The URL has been copied to your clipboard

No media source currently available

0:00 0:08:38 0:00

Жүктеп алу

• 240p | 22,5MB
• 360p | 36,0MB
• 480p | 61,2MB
• 720p | 125,8MB
• 1080p | 188,3MB

Сатиралық жаңалықтар тарататын Qaznews24 жұмысын тоқтатады.

“Редакция мүшелерінің туыстарына құқық қорғау органдарының қысым көрсетіп, жаңа тергеу-тексеру жүргізулеріне байланысты агенттікті жабу туралы шешім қабылдадық. Қазіргі жағдайда жұмысымызды жалғастыра алмаймыз және осылайша Конституциямен кепілдік берілген сөз және шығармашылық еркіндігі құқығымызды пайдалана алмай отырмыз” деп жазылған Qaznews24 паблигінің хабарламасында.

“Бар болғаны – елімізде саяси сатираға орын бар екенін көрсеткіміз келген. Алайда ол Жаңа Қазақстанда мүмкін емес екен...Qaznews24 Қазақстандағы сөз бостандығының соңғы діңгектерінің бірі еді, өкінішке қарай, жұмысымызды тоқтатамыз” деп жазылған хабарламада.

Qaznews24 сатиралық паблигі 2021 жылдың сәуір айында құрылған. Онда қоғамдық-саяси оқиғаларға қатысты сатиралық жаңалықтар жарияланып келген.

Биыл сәуірде Алматы соты пабликтің бұрынғы авторы Темірлан Еңсебектің бостандығын бес жылға шектеп, қоғамдық-саяси қызметпен де айналысуға тыйым салған. Сот оны “араздық қоздыру” бабы бойынша кінәлі деп таныған.

Айыптау тарабының айтуынша, Темірлан Еңсебек "адамзаттың бейбітшілігі мен қауіпсіздігіне қатер төндіретін ауыр қылмысты қасақана жасаған". Прокурордың сөзінше, Темірлан Еңсебек Qaznews24 паблигінің әкімшісі бола отырып, 2024 жылғы қаңтарда өзі жүргізетін пабликте "орыс азаматтарының ар-намысын қорлайтын" трек жариялаған. Еңсебек "Йоу, орыстар" деген бейәдеп сөздерден тұратын әнді ресейлік тележүргізуші Тина Канделаки туралы постына қосқан.

Ал Темірлан Еңсебек өзіне тағылған айыптарды жоққа шығарған. Ол үкімді “тым қатаң” деп бағалаған. Ол сот кезінде жазбасы орыс этносына қарсы бағытталмағанын, даулы "Йоу, орыстар" әні Ресейдің Украинаға басқыншылығына қарсылық ретінде соғыстан кейін танымал болып кеткенін айтты. "Менің жақсы көретін қызым мен достарым – орыстар, оларды қалай жек көруім мүмкін?" деді ол. Апелляциялық сот үкімді өзгеріссіз қалдырды.

Шілде соңында Қытайға барып, жоғалған Әлімнұр Тұрғанбайдың ұсталғанын Қытай билігі растады.

Қытай жағы Қазақстан билігіне жолдаған жауабында Әлімнұр Тұрғанбайдың әлі де Қытай азаматы екенін, Қытайда қос азаматтық танылмайтындығын атап өткен. Жуырда Қазақстанның Қытайдағы консулдығынан жауап алған Әлімнұр Тұрғанбайдың әйелі Гүлдәрия Шеризат Азаттыққа консулдықтың берген жауабын көрсетті.

"Қытайлық тараппен өткізілген тиісті келіссөздің нәтижелері бойынша 2025 жылдың 11 тамызында Қытай қоғамдық қауіпсіздік министрлігі халықаралық ынтымақтастық басқармасы Қытайдың “Азаматтық туралы” заңының ережелеріне сәйкес, Әлімнұр Тұрғанбай Қытай азаматтығынан шығуға рұқсат алмағанын және Қытай азаматтығынан автоматты түрде айырылу шарттарына сәйкес келмейтінін хабарлады. Осыған байланысты ол әлі күнге дейін ҚХР азаматы мәртебесін сақтап отырғанын жеткізіп, Қытайда қос азаматтық танылмайтындығын атап өткенін жеткіземіз” деп жазылған консулдық жауабында.

Жақындарының сөзінше, Қытай билігі бұған дейін Әлімнұр Тұрғанбайдың Қытайдағы тіркеуі жойылғаны жөнінде құжат (напос – ред.) берген, бірақ оны олар кешігіп алған. Олар Азаттыққа сол құжатты да жіберді, онда оның тұрғылықты жерінен шығару себебі "шетелге тұрақтап қалу" деп көрсетілген, құжат қытай тілінде жазылған.

Әйелі Гүлдәрия Шеризаттың айтуынша, 2017 жылы “бүкіл отбасы болып, Қазақстан азаматтығын алған”. 2018 жылы "напос өшті" (қытайша тұрақты тіркеуді жою – ред.) деген қағаз "шыққан". Қытай заңы бойынша, олар қағазды Қытайға барып алуы керек екен, бірақ жағдайларға байланысты оны 2023 жылы ғана алған.

Тіркелмеген "Нағыз Атажұрт" қоғамдық ұйымының жетекшісі Бекзат Мақсұтханның Азаттыққа айтуынша, Қытай заңында кез келген Қытай азаматы өзге елдің азаматтығын алғанда автоматты түрде азаматтықтан шығады.

“Бірақ Қытай әлдеқандай ереже шығарып, мысалы төлқұжатты қию деген тәрізді қосымша ереже шығарып алмаса. Негізі автоматты түрде шығу керек, бұл әрекеті өз заңына қайшы” дейді.

Ал Гүлдәрия Шеризат Қазақстан билігінен күйеуін қайтаруға көмектесуін сұрап 13 тамызда да пикет өткізген. Айтуынша, полиция оны кешке дейін ұстап, жіберген. “Айыппұл саламыз деді. Интернетіміз ұстамай бүгін сағат 9-да кел деп жіберді. Біз оны босатуды әлі де талап етеміз. Оны босатпайынша. Аяғымыз, үніміз жеткен жерге дейін айқайлаймыз” деді ол.

Қытайда туып, Қазақстанға көшіп келіп, азаматтық алған Әлімнұр Тұрғанбай 23 шілде күні жұмыс бабымен Шыңжаңға кеткелі бері одан хабар-ошар жоқ. Қасында болған адамдар әйеліне "Қытай шекарасынан оны полиция ұстап әкетті" деп айтқан еді.

Қазақстан билігі де қос азаматтыққа тыйым салған. "Қандай да бір азаматқа Қазақстан азаматтығы берілетін кезде оның өзге ел азаматы екені-еместігі тексеріле ме?" деген сұраққа жауапты Азаттық Қазақстанның құзырлы органдарына қойып жатыр. Әзірге жауап алмады.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

"Хабар жоқ". Қытайға кірген қазақстандық Әлімнұр Тұрғанбайды кім, неге ұстап әкетті?

Қазақстан қорғаныс министрлігі Польшада қазақстандық әскери дипломат ұсталғанын растады

“Қазіргі уақытта бұл жағдайды шешу үшін шетелдік тараппен өзара іс-қимыл жасалып жатыр. Сондай-ақ, Қазақстан Республикасы азаматының құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау бойынша қажетті шаралар қабылданды” деп жазылған ведомство хабарламасында.

Бұған дейін ҚазТАГ Польшада "тыңшылық жасады" деген күдікпен қазақстандық әскери атташенің көмекшісі ұсталғанын жазған.

Дереккөзге сүйенген Elmedia-ның жазуынша, күдіктінің аты-жөні Әнуар Б. Қазақстанның Украинадағы елшілігінің қызметкері шілде соңында ұсталған. Оның Украина аумағында ғана дипломатиялық иммунитеті болған.

Тамыз басында Польша премьер-министрі Дональд Туск "Польша мен оның одақтастарына қарсы тыңшылық жасады" деген күдікпен ер адам ұсталғанын мәлімдеген. Польшаның арнайы қызметіндегі дереккөзге сүйенген ақпарат құралдарының хабарлауынша, күдікті “шетелдік әскери барлау қызметінің өкілі”.

Бұған дейін Польшаның ішкі істер министрі болған Томаш Семоняк күдікті “Азиядағы бұрынғы советтік республикасының азаматы” деп мәлімдеген. Бірақ нақты қай ел екенін айтпаған.

Семоняктың айтуынша, күдікті “Польша мен оған одақтас әскери құрылымдарына қатер төндіру мақсатында тыңшылықпен айналысқан”. Польша прокуратурасының мәліметінше, күдікті биыл 15 наурыз бен 30 шілде аралығында Варшава мен Польшаның солтүстігіндегі Быдгощ қаласында “тыңшылықпен айналысқан”. Күдікті өзіне тағылған айыптарды мойындамаған.

Польша билігі айтқан күдіктінің Қазақстанға қатысы бар-жоғы әзірге ресми түрде расталмады.

Тәжікстан президентінің кіші қызы Фарзона Эмомали денсаулық сақтау министрлігіне қарасты реформа, алғашқы медициналық-санитарлық көмек және халықаралық байланыс басқармасының жетекшісі болып тағайындалды.

Денсаулық сақтау министрлігінің хабарлауынша, 27 жастағы Фарзона Эмомали Тәжікстан мемлекеттік медициналық университетінің емдеу факультетін және "педиатрия" мамандығы бойынша клиникалық ординатурасын аяқтаған. 2023 жылы Тәжікстан президенті жанындағы мемлекеттік басқару академиясына жетекшілік еткен. Осы басқармада Рахмонның қызы 2021 жылдан бері маман ретінде істеген.

Азаттықтың Тәжік қызметінің жазуынша, 2022 жылы сол кездегі бас прокурор Юсуф Рахмонның ұлы Сафархон Рахмонға тұрмыс құрған. 2025 жылы қаңтарда Юсуф Рахмон қызметінен кеткен. Тәжікстан денсаулық сақтау министрлігі өзінің ресми хабарламасында Фарзон Эмомалидың тұрмыста еместігін және бір бала тәрбиелеп отырғанын жазған.

Эмомали Рахмонның 9 баласы бар: жеті қыз, екі ұл. Бірнешеуі түрлі мемлекеттік қызмет атқарады. Рустам Эмомали Душанбе мэрі және парламенттің жоғарғы палатасының төрағасы. Озода Рахмон 2016 жылдан бері президент әкімшілігіне жетекшілік етеді, ал Рухшона Эмомали Тәжікстанның Ұлыбританиядағы елшісі.

2023 жылы Азаттықтың Тәжік қызметі Парвина Рахмонова әкімшілік ресурстың көмегімен алты жыл ішінде дәрі-дәрмек нарығында жетекші компанияға айналған коммерциялық мекемеге жетекшілік ететінін жазған. Зарина Рахмон коммерциялық "Ориёнбанк" басқарма төрағасының орынбасары. Тахмина Рахмонова – "Әуе хабарламалары агенттігі" компаниясының құрылтайшысы. Журналистердің дерегінше, компания Тәжікстандағы авиабилеттер нарығын бақылайды.

11 тамызда Орал соты азаматтық белсенді Жандарбек Башановты 7 жыл түрмеге кесті. Оған "алауыздық қоздыру" (174-бап, 1-бөлігі) және "терроризмді насихаттау" баптары (256-бап, 2-бөлігі) бойынша айып тағылған. Бұл жөнінде Адам құқығын қорғау бюросы хабарлады.

Азаттық сот порталынан үкімнің өзін таба алмады, онда тек аралық кездегі құжаттар ғана жарияланған. Белсендіге тағылған айыптардың жай-жапсары белгісіз.

Адвокат Салауат Беркалиевтің Азаттыққа айтуынша, Башановтың әлеуметтік желідегі жазбаларына сараптама жүргізіліп, ондағы жазбалар "алауыздық қоздырады" деген қорытынды жасалған. Ал Башанов өзіне тағылған айыптармен келіспейді. Ол үкімге апелляция түсіретінін айтты. Айтуынша, Башанов желіде елдегі саяси жағдай, "теріс ағымдарды сынап" жазба жариялаған.

Бюроның хабарлауынша, Башанов биыл 21 наурызда қоқысты шығармақ болып, үйінен шығып бара жатқан кезде ұсталған. Содан бері тергеу изоляторында отырған.

Бұған дейін Башановты полиция "бейбіт наразылықтарға қатыспақ болғаны үшін" талай рет ұстап, әкімшілік жазаға тартқан.

2023 жылы оған "тыйым салынған ұйымның ісіне араласқаны үшін" бостандығын шектеген.

"Башановқа қатысты бұрынғы қылмыстық істі қозғауға Қазақстанда қылмыс ретінде жиі бағаланатын азаматтық позициясын білдіру жағдайлары негіз болды. Бұған «ҚДТ ("Қазақстанның демократиялық таңдауы" қозғалысын Астана соты "экстремистік ұйым" деп танп, қызметіне тыйым салған, ал Еуропарламент оны "оппозициялық ұйым" деп атаған - ред.) белсенділерінің» телеграм-чатына қосылуы, билікті сынайтын видеомәлімдемелер, наразылық акцияларына қатысу талпынысы және ең «қорқыныштысы» - «№1 мемлекеттің жауы» Мұхтар Әблязовті қолдау" кіреді. Қазақстандық құқық қорғаушылардың сараптамалық кеңесі оны тергеу изоляторында отырған кезінде саяси көзқарасын білдіргені үшін қудаланған саяси тұтқындар тізіміне енгізген" деп жазды Адам құқығы бюросы.

Адам құқығы бюросы жазбасында қазір Қазақстанда оппозициялық "ҚДТ мен "Көше партиясын" жақтаған азаматтық белсенділерді ұстау мен сот процестерінің жаңа толқыны" пайда болғанын атап өткен. Ресми Астана елде саяси қудалау барын жоққа шығарады.

Қазіргі кезде қазақстандық құқық қорғаушылар 30 шақты адамды саяси тұтқын деп таныған, тізім толығып жатыр.

Шымкент әкімінің орынбасары Руслан Берденовке жасалған “қастандық ісі” бойынша сотта куәгер ретінде жауап берген құрылыс басқармасының құрылыс нысандарын бақылау бөлімінің жетекшісі Аманғали Кенжебеков сотталушыны жұмыстан шығару жоспары болғанын растады.

Informburo жазуынша, 21 сәуірде оған басқарма жетекшісінің орынбасары хабарласып, Ернар Жиембай қызметтен кету туралы өтініш жазғанын-жазбағанын сұраған. Ол кезде Жиембай әкімдікке қарасты “Тұрғын үй Шымкент” компаниясының директоры болған. Қоңыраудан кейін Кенжебеков Жиембайға хабарласқан.

“Ернар “маған бір ай уақыт берді ғой, неге бұлай істеді? деп жауап берді. Оған дейін Жиембайдың қандай да бір ереже бұзғанын байқамадым” деді Кенжебеков.

Куәгердің сөзінше, Жиембайды қызметке тағайындау немесе қызметтен босату құқығына басқарма бастығы ие және Берденовте оны жұмыстан шығару құқығы болмаған.

Бұл іс бойынша сот 6 тамызда Шымкентте басталған. Іс бойынша Шымкент әкімдігіне қарасты "Тұрғын үй Шымкент" компаниясының бұрынғы директоры Ернар Жиембайға "Адам өлтіруге оқталу" бабы бойынша айып тағылған. Ол Берденовті өлтіруге оқталғанын жоққа шығарады.

6 тамызда Ернар Жиембай сотта “қызғаныштан” эмоцияға беріліп, оқ атқанын, әйелінің Берденовпен жазысқанын көргенін, Берденовтің жұмыста дөрекілік танытып, намысына тиетін сөздер айтқанын жеткізген.

Ізінше Берденов сотталушының айтқандарын толық жоққа шығарып, "манипуляция" деп атаған. "Қақтығыстың түп-төркіні - кәсіби, қызметтік сипатта. Жауапкер келісім аясындағы жұмысын адал атқарғысы келмеді, есеп беруден жалтарды. Мен тек ашықтық пен міндеттемелердің орындалуын талап еттім" деп жазды Берденов желідегі парақшасында.

Ол денсаулығына байланысты сотқа бара алмағанын айтты.

Шымкент әкімінің орынбасары 40 жастағы Руслан Берденовке сәуір айында "қастандық жасалып", оқ тиген шенеунікке шұғыл ота жасалған еді. Оқиғаға не түрткі болғаны белгісіз.

Мамыр айында Берденов жағдайы тәуірлеп, қалыпты өмірге дайын екенін мәлімдеген. Маусымның соңында Respublica партиясының тең төрағасы қызметінен кеткені белгілі болды.

Бүгіннен бастап Қазақстан аумағында Starlink интернетін пайдалану қызметі іске қосылды. Бұл жөнінде цифрлық даму министрлігі хабарлады.

"Starlink технологиясы шалғай және қолжетімділігі қиын аймақтарда да тұрақты интернет қосылуын қамтамасыз етіп, халыққа заманауи цифрлық сервистерді пайдалануға мүмкіндік береді" деп жазылған хабарламада.

Маусым айында Қазақстан цифрлық даму министрлігі мен Starlink компаниясы "Starlink компаниясы қызмет көрсету барысында Қазақстан заңнамасын толық сақтау жөнінде" келісімге қол қойған.

Десе де, Starlink жабдықтары мен абоненттік төлем қымбат болады деген болжам айтылады. starlinkinsider.com мәліметінше, Моңғолияда ай сайынғы абоненттік төлем құны – 27 мың теңге. Жабдықтары жеткізуді есептегенде 243 мың теңге.

Starlink те X желісінде Қазақстан аталған жүйеге қосылғанын хабарлады.

Америкалық кәсіпкер Илон Масктің SpaceX компаниясының спутниктік интернеті көптеген елдерде істеп жатыр.

SpaceX компаниясының Starlink ғаламдық жүйесі шалғай елдімекендерді, ашық теңіздегі кемелерді интернетпен қамтамасыз ету үшін және автократ режиміндегі елдерде ақпарат цензурасыз таралуы үшін құрылған. Осы мақсатта SpaceX Жер орбитасына шамамен 2300 спутнигін ұшырған. Желінің қызметін қолдану үшін станциядан бөлек терминал керек.

"Украина әскері Донецк және Луганск облыстарының өздері бақылап отырған аумағынан кетпейді” деп мәлімдеді Украина президенді Владимир Зеленский сейсенбі күні кешке журналистермен кездесу кезінде.

“Донбастан кетпейміз – оған жол бере алмаймыз. Біздің жерімізді заңсыз тартып алды. Донбасты орыстарға беру – болашақтағы шабуылдарға плацдарм болмақ. Егер Донбастан өз еркімізбен кетсек немесе бізге қысым жасаса – үшінші соғысқа жол ашылады” деді Зеленский.

“Әрине, Американың ұстанымын көргім келген. Біздің жерімізді басып алады, украиндарды өлтіреді, одан кейін «әрі қарай сіздерді өлтірмесін десеңіздер, кетулеріңіз керексіздер” дейді. Донецк облысынан кету керек пе? Қандай ымыра болды? НАТО, ЕО құрамына енеміз бе? Ертең соғыс қайта басталмайтындығына және Путин кемінде Днепр, Запорожье мен Харьковты басып алуға талпынбайтындығына кепілдік беретін ештеңе естіген жоқпыз. Ол Американың екі президенті тұсында екі рет соғыс бастады, үшінші соғысты бастамайтындығына не кедергі?” деді Зеленский.

Сейсенбі күні Зеленский Киев АҚШ пен Ресейдің Аляскадағы кездесуі кезінде қабылданатын шешімді мойындамайтынын айтқан. Украина президентінің сөзінше, Дональд Трамп пен Владимир Путиннің кездесуі АҚШ пен Ресейдің екіжақты қатынасы үшін ғана маңызды. Бұл кездесудің өзін Зеленский Путиннің “жеке жеңісі” деп атады.

“Украина мәселесін Украинасыз тақылау мүмкін емес және оны ешкім де қабылдамайды” деді ол.

Владимир Зеленскийдің айтуынша, үкімет пен қарулы күштеріне кемінде 22-ге толған ер адамдардың елден шығуына тыйым салатын ережені алып тастау мәселесін қарастыруды тапсырғанын айтты.

Ресей аннексиялап алған Қырымда сот Азаттықтың Украин қызметінің жобасы Крым.Реалии тілшісі Алексина Дороганды сырттай екі айға қамауға алды. Оған 20 жыл түрме қаупі төніп тұр.

Дороганның сөзінше, қылмыстық қудалау жөнінде биыл 11 тамызда естіген. Оның айтуынша, Қырымдағы пәтерінің пошта жәшігіне сырттай қамау туралы шешімге қатысты апелляция жөнінде хат келген. Материалдарды Ресей соты тағайындаған адвокат жіберген.

Мемлекеттік адвокаттың хатындағы мәліметке қарағанда, сырттай қамау туралы сот шешімі 2025 жылдың 23 маусымында шыққан. Журналистке қандай бап бойынша айып тағылғаны айтылмаған. Бірақ онда мұндай қылмыс үшін "20 жыл түрме жазасы" қарастырылғаны жазылған, істі ФСБ тергеушісі жүргізіп жатыр.

Сот ресурсындағы мәліметтерге қарағанда Дороганға қарсы "Ресейдің мүддесіне қайшы заңсыз әскери қарулы топ құру немесе оған қатысу" (Ресей Қылмыстық кодексінің 208-бабы) бабы бойынша іс қозғалған. Қырымның Жоғарғы соты шешімді күшінде қалдырды.

Ресей билігі Крым.Реалии тілшісін "террористер мен экстремистер" тізіміне енгізген.

Алексина Дорогань – Украинада қаза болған Қырымда тұрған ресейлік әскери қызметкерлер туралы негізгі зерттеулердің авторы, "Груз 200" дерекқорын құрастырушы. Ол аннексияланған Қырымнан 2014 жылы тамызда кеткен. Ресей билігі Қырым тұрғындарына тықпалаған Ресей төлқұжатынан да бас тартқан.